تروما چیست؟ علت آن، انواع و 4 مرحله اصلی
اتفاقات زیادی مثل جنگ، زنده ماندن بعد از تصادف، تهدیدهای مربوط به نژادپرستی، مشروب خوردن والدین و خیلی چیزهای دیگر می توانند باعث تروما (trauma) شوند که به آن “روان زخم” هم گفته می شود. در واقع تروما اتفاقی جهان شمول و پنهانی است.
ما همگی هم زخم خورده ایم و هم دیگران را زخم زده ایم؛ از زخم های ناچیز گرفته تا زخم های بزرگ؛ برای مثال آسیبی که ترومای ناشی از بی توجهی و قضاوت می تواند داشته باشد را در نظر بگیرید. این آسیب ها فراگیرند و همه جا پیدا می شوند.
هر کسی ممکن است دچار تروما شود، ولی همه افراد “اختلال اضطراب پس از سانحه” یا PTSD را تجربه نمی کنند. این اصطلاحات گاهی به جای هم به کار می روند اما با هم متفاوتند و روشهای تشخیص و درمانشان هم با هم فرق می کند. ما در این مطلب علائم و مراحل تروما و کارهایی که می توان برای بهبودی آن انجام داد را بررسی و تفاوت آن با اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD را هم بیان می کنیم.
توی این پک فوق العاده، مرد بهتری شویم رو جوری یاد میگیری که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی!
تروما چیست؟
اتفاقاتی مثل نجات یافتن از یک حادثه طبیعی مثل گردباد، کودک آزاری و سوء استفاده جنسی چون زندگی انسان را تهدید می کنند می توانند باعث تروما شوند. علاوه بر این، تجربه های تلخ و دردناکی مثل از دست دادن عزیزان، طلاق یا تبعیض بین شما و دیگران هم زمینه ساز بروز تروما می شوند.
هر شرایطی (حتی اتفاقات مثبت) که باعث شود شما غرق در آشفتگی، منزوی و ناامن شوید می تواند به بدن و مغزتان استرس وارد کند. اگر این احساسات در طول زمان برطرف نشوند، امکان دارد شما را از لحاظ روحی ناتوان کنند و باعث ضعف در تصمیم گیری، اعتیاد و افسردگی شوند. نتایج تلخ تروما عبارتند از: عزت نفس پایین، احساس شرم، خشونت، اضطراب، ترس، رنجش و تنفر از خود.
خبر خوب این است که درمان های مؤثری برای تروما وجود دارد. با دریافت درمان مناسب می توانید بر احساسات منفی که باعث می شوند دید منفی نسبت به جهان و خودتان داشته باشید و جلوی لذت بردن را می گیرند، غلبه کنید.
چه چیزی باعث ایجاد تروما می شود؟
تروما واکنش احساسی به اتفاقیست که باعث ترس شدید می شود؛ مثل ترس شدید از مرگ، آسیب دیدن یا بیماری جدی خودتان یا یکی از عزیزانتان. حتی اگر آن اتفاق منفی برای دیگری افتاده باشد، باز امکان دارد که شما تروما داشته باشید.
با این اپلیکیشن ساده، هر زبانی رو فقط با روزانه 5 دقیقه گوش دادن، توی 80 روز مثل بلبل حرف بزن! بهترین متد روز، همزمان تقویت حافظه، آموزش تصویری با کمترین قیمت ممکن!
وقتی ببینید اتفاق بدی برای کسی که دوستش دارید می افتد امکان دارد دچار تروما شوید. قتل جرج فلوید توسط پلیس شهر میناپولیس روی سلامت روانی و امنیت سیاه پوستان آمریکا تأثیر گذاشت. بر اساس مطالعه ای که در سال 2021 میلادی انجام شد، بعد از انتشار اخبار متعدد درباره خشونت پلیس، سیاه پوستان بیشتر از سفید پوستان در آمریکا علائم افسردگی و اضطراب داشتند.
ما بهترین مشاوران را در اینجا برای درمان تروما معرفی کرده ایم
انواع تروما
سه نوع تروما وجود دارد: حاد، مزمن و پیچیده
- ترومای حاد زمانی ایجاد می شود که یک اتفاق باعث شده اندوه شدیدی به فرد دست بدهد یا جانش به خطر افتد. تصادف با ماشین یا حوادث طبیعی می توانند سبب ایجاد این نوع تروما شوند.
- ترومای مزمن زمانی شکل می گیرد که فرد به طور مکرر واقعه ای خطرناک یا استرس زا مثل زورگویی و خشونت خانوادگی را تجربه می کند.
- ترومای پیچیده زمانی ایجاد می شود که فرد به طور مکرر در معرض اتفاقاتی قرار می گیرد که به شدت باعث ترس و اندوه او می شود؛ اتفاقاتی از قبیل سوء استفاده جنسی، شکنجه و طرد شدن.
تفاوت بین تروما و اختلال استرس پس از سانحه
تمام انواع تروما می توانند تأثیر بلند مدتی روی سلامتی شما بگذارند. اما همه تروماها منجر به اختلال استرس پس از سانحه یا همان PTSD نمی شوند. زمانی تروما می تواند به عنوان اختلال استرس پس از سانحه شناخته شود که به طور مکرر تاثیرات آن را تجربه کنید و رفتارهای اجتنابی شدیدی داشته باشید.
تفاوت اساسی دیگر بین تروما و PTSD این است که برخی از علائم تروما بعد از دریافت مشاوره و اصلاح افکار رفع می شوند. افرادی که یاد می گیرند پس از مصیبتی که بر آن ها وارد شده بهبود پیدا کنند و با مشکلات زندگی خود را وفق بدهند چیزی متضاد PTSD را تجربه خواهند کرد که به آن رشد پس از سانحه (PTG) گفته می شود. PTG زمانی است که فرد حس می کند می تواند به جلو حرکت کند و دیدی مثبت نسبت به تجربیات ناخوشایند دارد.
تروما رو با این مورد اشتباه نگیرید: استرس پس از سانحه (بهترین روش کنترل)
وقتی تفاوت بین تروما، PTSD و استرس پس از سانحه (تأثیر طولانی تر پاسخ احساسی به اتفاقی ناگوار) را متوجه شوید، می توانید تصمیم های بهتری برای دریافت دارو و مشاوره بگیرید.
از کجا بدانیم که تروما را سرکوب می کنیم یا نه؟
اختلال استرس پس از سانحه 5 مرحله دارد: نادیده گرفتن، عصبانیت، چانه زنی، پذیرش، افسردگی.
مرحله یک: نادیده گرفتن
مرحله اول نادیده گرفتن است. در این مرحله فرد نمی خواهد قبول کند که اتفاقی ترومایی برایش آمده است. مغز سعی می کند با نادیده گرفتن خاطره آن تجربه با آن اتفاق کنار بیاید. این امر ممکن است ارادی یا غیرارادی باشد.
تحقیقی در سال 2015 در این زمینه انجام و در مجله Nature Neuroscience منتشر شد. بر اساس این تحقیق، مغز با مکانیسمی خاطرات ترومایی را پنهان می کند و اجازه نمی دهد ضمیر خودآگاه به آنها دسترسی پیدا کند. با اینکه مغز هدف مثبتی از این عمل دارد، ولی ممکن است در طولانی مدت به فرد آسیب بزند.
افرادی که تروما را سرکوب می کنند بعد از مدتی متوجه می شوند که خیلی زودرنج شده اند و نمی توانند به خوبی تمرکز کنند. گاهی اوقات ممکن است بفهمند که دارند از خانواده و دوستان فاصله می گیرند. نادیده گرفتن این احساسات می تواند روی عملکرد فرد در مدرسه یا سرکار تأثیر بگذارد.
بر اساس تحقیقاتی که در سال 2018 انجام و در مجله روانشناسی بالینی منتشر شد، سرکوب تروما در زمان کودکی سبب می شود فرد وقتی رشد می کند عملکرد شناختی ضعیف داشته باشد. از آنجایی که تروما فضای زیادی از ذهن ما را فرا گرفته، نمی توانیم مانند یک فرد عادی عملکرد موفقیت آمیز داشته باشیم.
مرحله دو: عصبانیت
وقتی یاد گرفتید تجربه ترومایی خود را سرکوب نکنید، ممکن است به خاطر اتفاقی که برایتان افتاده خشمگین یا رنجیده خاطر شوید. عصبانیت پس از از دست دادن چیزی که برایتان مهم است، امری طبیعیست؛ چه مرگ یکی از عزیزان تان باشد چه از دست دادن امنیتتان.
صحبت راجع به تروما با دیگران حالتی از خشم است.
برخی از افرادی که استرس پس از سانحه دارند ممکن است تجربه ناخوشایندشان را در زمانی نامناسب یا به طور ناخواسته برای دوستان، خانواده یا فردی غریبه تعریف کنند. این اتفاق با خالی کردن احساسات تفاوت دارد و در آن فرد توجهی به این موضوع نمی کند که تعریف کردن تجربه اش ممکن است شنونده را شدیداً تحت تأثیر قرار دهد و امکان دارد آن شخص پس از دریافت این اطلاعات سنگین عاطفی احساس بسیار ناخوشایندی پیدا کند.
تحقیقی در سال 2018 انجام گرفت که بر اساس آن نوجوانانی که علائم استرس پس از سانحه داشتند، با صحبت راجع به تجربه شان با دوستان به صورت آنلاین بهتر می توانستند با آن کنار بیایند. در واقع صحبت راجع به تروما و ابراز افکار ناخواسته خود در شبکه های اجتماعی به جای دریافت کمک حرفه ای راحتتر است.
مرحله سه: چانه زنی
بعد از غلبه بر خشم نوبت به چانه زنی می رسد. چانه زنی زمانی رخ می دهد که فرد حس می کند رفتار خودش باعث ایجاد آن اتفاق ترومایی شده و کنترل رفتارش را راهی برای کنترل زندگی اش می داند. این گفتگوها می تواند بیرونی و درونی باشند؛ بیرونی مثل زمانی که فرد تلاش کند با دعا کردن اوضاع را تغییر دهد؛ درونی مثل صحبت های فرد با خودش و سناریوهای «چه می شد اگر…».
مرحله 4: افسردگی
افسردگی مرحله چهارم است که در آن فرد به خاطر احساسات شدید غم و پوچی احساس درماندگی می کند. در این مرحله، فرد درگیر تروما ممکن است از جمع دوری کند و از انجام فعالیت های مورد علاقه اش دیگر لذت نبرد.
مرحله 5: پذیرش
مرحله آخر پذیرش است. در این مرحله فرد قبول می کند که اتفاق ناخوشایندی رخ داده است و برای دریافت کمک حرفه ای اقدام می کند.
تروما چقدر طول می کشد؟
تجربه های ترومایی متفاوتند و بستگی دارد فرد منابع و کمک های لازم برای کنترل استرس پس سانحه را داشته باشد یا نه. اگر فرد مشاوره حرفه ای دریافت کند، علائم تروما تا سه ماه طول می کشند. اما اگر تروما بیشتر از سه ماه طول بکشد و برای زندگی روزمره فرد مشکل ایجاد کند، ممکن است آن تروما به PTSD تبدیل شود.
ترومای خاصی وجود ندارد که بگوییم حتماً به PTSD تبدیل می شود. این اتفاق به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله اینکه تروما چگونه روی فعالیت های روزانه فرد تأثیر می گذارد. جولی کاپلو، عضو هیئت روانشناسی حرفه ای آمریکا و مدیر اجرایی مرکز تروما و افسردگی در بیمارستان کودکان در شهر نیواورلئان، در مصاحبه ای با Psycom گفت که امکان تغییر تروما به PTSD به تروما های قبلی در زندگی فرد و اینکه آیا آن فرد سابقه بیماری روحی دارد یا نه و همچنین به اینکه فرد چقدر در معرض حادثه ناگوار بوده است بستگی دارد.
حتما بخوانید: چگونه خودمان را استرس زدایی کنیم؟ 7 توصیه
او تصریح کرد: «برای مثال، اگر در مدرسه ای تیراندازی شود، کودکانی که بیشتر در معرض و نزدیک تر واقعه بودند بیشتر ممکن است دچار استرس پس از سانحه شوند.»
علاوه بر آن، به گفته کاپلو، تروما را سخت می توان تشخیص داد. چون مقوله ای شخصی است. اتفاقی که در شخصی تروما ایجاد می کند، ممکن است برای دیگری تروما ایجاد نکند.
اگر تروما درمان نشود، چه اتفاقی می افتد؟
تروما و PTSD قابل درمانند؛ اما بستگی به این دارد که چقدر درمان های حرفه ای دریافت می کنید و چقدر دنبال یک متخصص هستید. اگر تروما درمان نشود، روی یادگیری و قدرت تمرکز کودک تأثیر منفی می گذارد.
علاوه بر این، کودکی که در حال رفتن به سن نوجوانی است و از تروما رنج می برد، ممکن است نتواند هیجاناتش را کنترل کند و موفقیت اجتماعی دلخواهش را کسب کند. تروما در نوجوانان سلامت جسمی آن ها را به خطر می اندازد؛ از خطر استعمال مواد مخدر گرفته تا آسیب رساندن به خود.
از نظر روانشناسی: تروما در روانشناسی چیست؟ علائم و عوامل روانی ایجاد
در بزرگسالی، تروما باعث مشکلات روحی بزرگ تری می شود؛ از جمله: مشکلات در روابط عاطفی، استعمال مواد مخدر و دوری از هر چه که یاد آور ترومای آنها باشد.
بنا به گفته متخصصان، اکثر مشکلات جامعه ما از جمله، قاچاق جنسی، خشونت خانوادگی و خشونت در جامعه ریشه در تروما های درمان نشده در کودکی دارد. بنا بر این، بسیار مهم است که متخصصان از همان اول وارد عمل شوند تا بتوان از وقوع بسیاری از موارد گفته شده جلوگیری کرد.
درمان تروما
از جمله درمان های مؤثر برای تروما می توان به حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) اشاره کرد. EMDR تکنیکی است که در آن فرد اتفاقی که باعث تروما شد را به خاطر می آورد و در همان حال یک درمانگر متخصص انگشتانش را در مقابل چشم بیمار عقب و جلو می کند و فرد باید انگشتان درمانگر را با چشم دنبال کند. EMDR بین مدارهای مغز مجدداً توازن ایجاد می کند و برای درمان تروما ناشی از یک تک اتفاق مثل تصادف ماشین در کودکی مؤثر است.
در ادامه بخوانید: 5 تا از حرکت یوگا جهت ارتقای رفع استرس و خستگی
یوگا، بازخورد عصبی و گفتار درمانی هم می توانند برای درمان تروما مؤثر باشند؛ ولی باید به دنبال کارشناسانی باشید که آموزش های تخصصی دیده اند و تجربه کار با افرادی که از تروما رنج می برند را دارند.