آموزش تصویری نحوه برداشت زعفران بصورت اصولی و بدون هدررفت

زعفران یکی از پرخاصیت ترین محصولات کشاورزی است که به طلای سیاه معروف است. در مطلب گذشته به شما گفتیم که پیاز زعفران چیست و چگونه آن را در گلدان یا گلخانه بکاریم؟ در ادامه شما را با آموزش تصویری نحوه برداشت زعفران بصورت اصولی و بدون هدررفت آشنا می کنیم.

مقدمه:

زعفران که در زبان انگلیسی به آن saffron می گویند، گرانقیمت ترین ادویه در جهان است. زعفران همان کلاله و یا پرچم قرمز رنگ گیاه زعفران است ، که در حدود 130 عدد از 1 گرم می شود. در حال حاضر زعفران به وسیله دست تولید و آماده ارائه به بازار می گردد و این شاید یکی از دلایل بالا بودن قیمت ان در بین 2 تا 10 دلار برأی هر گرم باشد.

فیلم دستگاه برداشت زعفران:

پست مشابه: آموزش تصویری نحوه و شرایط کشت زعفران برای گرفتن بهترین نتیجه ممکن

1- خواص زعفران :

زعفران موجب سهولت هضم می شود و به علت داشتن اسانس اثر محرک بر روی سلسله اعصاب دارد. از نظر درمانی دارای اثر مسکن بر روی اعصاب سطحی بدن است. زعفران اثر مسکن سرفه در برونشیست هاک مزمن دارد. از زعفران می توان جهت رفع بیخوابیهای منشا تحریکات مغزی، حالات تشنجی و درد دندان استفاده به عمل آورد. از گذشته های دور از این گیاه به عنوان طعم دهنده و چاشنی مواد غذایی استفاده شده است. همین طور زعفران در درمان جوش و کرک وپیشگیری در بیماری طاعون ودر درمان افسردگی و در نقاشی و رنگ رزی و ارایش کاربرد دارد و… پس لازم است طرز تولید ان را یاد بگیریم.

2- تولید کنندگان و محل تولید:

کشور ما از نظر تولید بهترین و مرغوب ترین زعفران، حرف اول را می زند. زعفران گیاه بومی آسیا بوده و از آنجا به دیگر نقاط جهان برده شده است در حال حاضر بهترین عفران را می توان در ایران و هند یافت اما در نقاطی مانند اسپانیا ، یونان ، فرانسه و ترکیه نیز به صورت اصولی کشت و تولید می شود.

3- روش تکثیر زعفران:

تکثیر زعفران از طریق ایجاد پیازچه هایی که از پیاز مادر تولید می شود صورت می گیرد. پیاز زعفران در ماههای تابستان به صورت غیر فعال و راکد در زمین باقی می ماند و رشد دوباره جود را در حدود پایان تابستان شروع می نماید. بر طبق گزارشات موجود چندین واریته شناخته شده در کشورهای مختلف کشت می شود.

4- برداشت زعفران:

آیا می دانستید! کشت عفران فقط در سال اول، ولی برداشت آن 7 سال می باشد. مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی ندارد و فقط پیازهایی که درشت تر بوده و تغذیه خوبی داشته اند به گل رفته و تولید زعفران می کنند.
زمان گلدهی مزعه معمولا ابانماه و دوره گلدهی 15 ـ 20 روز به طول می انجامد. تعداد گلها در روزهای اول و اخر کمتر می باشد و در روزهای وسطی زیادتر است. گل دهی وابسته به درشتی و ریز بودن پیاز می باشد و از هر جوانه به تعداد 1 ـ 4 گل تولید می گیرد. برداشت زعفران توسط دست و نیروی انسانی انجام می گیرد. دستهای کسی که گل را می چیند باید پاک و باصابون شسته شود. بهترین زمان گل گیری در ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع افتاب می باشد. بنابراین به تعداد نیروی کارگری زیادی نیاز است اگر گلها در معرض باد و نور خورشید قرار بگیرد کیفیت خود را از دست داده و عطر و رنگ ان کاهش می یابد.
بعد از چیدن رشته های زعفران را از گل جدا کرده و بر روی پارچه های تمیز در اطاقکی که سایه بوده و تهویه مناسبی داشته باشند پهن کرده تا کاملا خشک شوند.
از هر هکتار مزرعه زعفران به طور متوسط سالانه 10 کیلوگرم زعفران خشک به دست می آید. در پایان سال هفتم باید پیازها را اززمین منتقل نمود. قابل توجه است که پیازها را در سال اول را دارند پس در سال هفتم 5 هکتارزمین را با این پیاز می توان زیر کشت برد. کاشت و برداشت زعفران به ماشین الات نیاز ندارد.

5- زمان و نحوه چيدن گل زعفران:

نکته جالبی که خیلی از تازه کارها احتمالا آنرا نمی دانند این است که پیاز زعفران هر روز صبح یک گل تولید می کند و با چیده شدن آن، روز بعد بوته دوباره گل می دهد و این روند تا یک ماه ادامه می یابد. برداشت زعفران بسته به وضعيت آب و هوا از اوايل آبان ماه تا اوايل آذرماه بطول مي انجامد. مدت کمی پس از آبیاری اولیه، جوانه های زعفران شروع به رشد می کنند. زعفران عمدتاَ در خراسان جنوبی از اوایل آبان تا اوایل آذر گل می دهد. به محض اینکه اولین گل های زعفران ظاهر شدند، برداشت محصول آغاز می شود. زمان برداشت زعفران شدیداَ به شرایط محیطی و زمین بستگی دارد. عملیات برداشت گل زعفران از زمین حداکثر ۲۰ روز زمان می برد. بطور معمول برداشت گل زعفران با دست انجام مي گيرد بهترين موقع برداشت گل به منظور مرغوبيت و عطر و رنگ زعفران صبح خيلي زود و قبل از باز شدن غنچه ها مي باشد. برداشت گل يا غنچه زعفران احتياج به حوصله و دقت زيادي دارد. عمل گل چيني به اين صورت است كه گل چين نوك غنچه را گرفته  و گل را بيرون مي كشد.

6- روش صحيح برداشت و جداسازی زعفران از گل:

همیشه بهترین مرحله در کشاورزی، مرحله برداشت محصول است. برای برداشت محصول زعفران توجه به این نکات و رعایت آنها ضروریست.

• حتی المقدار سعي شود صبح زود و قبل از اينكه آفتاب تمام سطح مزرعه را بپوشاند اقدام به جمع آوری گل زعفران شود. به منظور مرغوبيت در عطر و رنگ زعفران گل زعفران را به صورت غنچه و صبح زود بچينيد.
• گلها را در سبد يا ظرف تميزی جمع آوری و در اولين فرصتی به محل جداسازی منتقل می نمايند.(از حمل گل در كيسه كود شيميايی و پلاستيك زباله و غيربهداشتی بصورت فشرده جداً خودداری نماييد.)
• محلي كه بری نگهداری گلها تا زمان جداسازي در نظر گرفته مي شود بايد كاملاً پوشيده، سرد، دور از گرد و غبار و شدت تابش نور آفتاب باشد و از انباشت آن ( روي هم بودن ) كه باعث پلاسيده شدن آن (پژمرده ) می شود خودداری نماييد.
• مدت نگهداري گل نبايد از 10 ساعت تجاوز نموده و ترتيبي بايد اتخاذ شود كه بلافاصله پس از برداشت گل اقدام به جداسازي شود پس به همان میزان که توان جداسازی گل را داریم باید در همان روز برداشت کنیم و نه بیشتر.
• قبل از شروع بكار جداسازی بايستی كارگران ناخن هاي خود را كوتاه نموده و دستها را با آب و صابون شسته و خشك نمايند.
• افرادی كه حساس به گرده گل باشند بايد حتماً جلوي دهان و بينی را با دستمال تميز يا ماسكهای مخصوص بپوشانند.
• پس از اينكه 150تا 200 گرم كلاله تر (رشته زعفران)در ظرف مخصوص بهداشتي جمع آوري شد بايد بلافاصله به خشك كردن زعفران اقدام كنيد. (سرعت در خشك كردن بعد از حداكردن زعفران از گل دربالا بردن كيفيت بسيار مؤثر است).

7- روش صحیح جدا کردن تار زعفران از گل:

با نگاهی به گیاه زعفران متوجه می شویدکه پوشش گل زعفران از سه کاسبرگ و سه گل برگ همزمان نبضش تشکیل شده به طوریکه تشخیص کاسبرگ از گلبرگها مشکل است. در حصه وسطی گل سه کلاله ( تار مانند ) به رنگ قرمز در حدود (2 ـ 3) سانتی متر نمایان است که تار زعفران نامیده می شود.
گل زعفران را به دست راست گرفته به کمک دست چپ سر تار زعفران را از داخل گل جدا نموده. و بین دو انگشت (شهادت و ما بین) قرار داده و به همین ترتیب پروسه را ادامه داده. تارهای مطلوب را بالا یک پارچه پاک هموار نموده بعد از اینکه 75 درصد رطوبت ان خشک گردیده دسته بندی نموده و در حدود(50 ـ 60) دانه تار به نخ بسته بندی می نمائیم.

مطلب کاربردی: آموزش تصویری مراحل کوددهی زعفران بصورت اصولی

8- خشكاندن زعفران:

تجربه ثابت کرده که هر قدر مدت زمان خشک شدن کمتر باشد به همان اندازه کیفیت زعفران از نگاه عطر، رنگ و طعم بهتر حفظ می شود. بلافاصله پس از جداسازی زعفران عمليات خشك كردن صورت می گيرد كه معمولاً به سه صورت انجام می گيرد:

الف) استفاده از حرارت: بهترين روش برای خشك كردن كه كم هزينه بوده و زمان بر نيست اين است كه 4 پايه فلزي به ارتفاع يك متر بسازيم كه دارای 3 يا 4 طبقه با فاصله 20 سانتيمتر از هم باشد. طبقه ها از جنس توری و قابل حمل باشند. با قرار دادن 4 پايه در كنار بخاری و با حرارت بالا و استفاده از باد پنكه سقفی يا روميزی (دوركم) اقدام به خشك كردن سريع زعفران نماييم.

توجه : كلاله های زعفران تر را بايد بصورت يكنواخت داخل طبقه ها پهن كنيم و آنها را روی هم انباشت نكنيم تا سريع تر خشك شوند.

ب) روش سنتی: كلاله جدا شده از گل را در سايه روی يك سطح قرار می دهند تا رفته رفته و به تدريج خشك شود. در زمانهای قديم و بعضاً امروزه زعفران را در نور آفتاب خشك می كنند كه اين كار غير اصولی بوده و باعث كاهش قدرت رنگدهی می شود و همچنين امكان آلودگی با مواد خارجی، گرد وغبار را نيز افزايش داده و ارزش اقتصادی ندارد.

ج) روش تستينگ(الك و هيتر): در اين روش خشك كردن، مقداری زعفران مرطوب را در درون ظرفهايی به شكل الك كه كف آن از توری ابريشمی تشكيل شده مي ريزند و در فاصله حدود 50 سانتيمتر از منابع حرارتی كه ممكن است برقی يا گازی باشد كه فاقد دود و بو می باشد قرار می دهند و پس از خشك شدن آن را درون ظروف سر بسته قرار می دهند.

9- نگهداری زعفران :

حتما می دانید که زعفران كاملاً خشك شده بايد دور از نور و رطوبت نگهداری شود. زعفران در ظرف کدر رنگ يا فلزی و در حرارت معتدل نگهداری شود با توجه به اينكه اسانس (مواد معطر) زعفران فرّار است در صورت نگهداری نا مناسب به مرور زمان اسانس آن تبخير شده و از اثرات دارويی و طعم و مزه آن كاسته می شود و مرغوبيت آن از دست می رود.

توصيه می شود كه برای نگهداری زعفران از ظروف پلاستيكی مخصوصاً نايلون های مصرف شده استفاده نشود و در نگهداری آن بكوشيم زعفران ضربه نخورد و خورد و شكسته نشود.

10- توصیه های ویژه برای تولیدکنندگان زعفران :

1. بهتر است گلها هر چه زوتر قبل از تابش آفتاب چيده شوند.
2. گلها بايستی هرچه سريع تر براي فرآوری منتقل شوند.
3. در انتقال گل دقت كنيم از ظروف محكم و تميز ( مانند سبد كه هوا مبادله مي شود ) استفاده شده، گلها فشرده نشوند و جابه جايی در حداقل زمان انجام شده و جداسازی بلافاصله انجام شود.
4. خشك كردن سريع در حفظ رنگ، عطر، طعم و كيفيت زعفران بسيار مؤثر است. زعفران را در كوتاهترين زمان (بين بيست دقيقه تا دو ساعت) با استفاده از هیتر و الک ویژه، خشک کن های مخصوص خشکاندن زعفران سريعاً خشك كنيد. زعفران نبايد از محيط، آلودگی و رنگ بگيرد. دقت كنيم كه زعفران سريع خشك شود و نسوزد.
5. زعفران بايستی در ظروف تميز در محل سرد، بدور از نور، رطوبت و مواد بودار نگهداري گردد. وجود مو، پرز مواد خارجی پرچم، ريشه، برگ و ساير قسمت ها در زعفران به هيچ وجه مورد قبول نمی باشد. راندمان توليد بيشتر، سود شما را افزايش می دهد.
6. انتخاب زمين مناسب و پياز درشت و كشت رديفی زعفران در ميزان توليد و كيفيت زعفران اهميت خاصي دارد. مزارع جوان با عمر 4 تا 5 سال كه مديريت صحيح زراعي اعمال شود ، زعفران با كلاله درشت تر و توليد بيشتریخواهد داشت.

توجه داشته باشید که! مو و پرز و پرچم، ريشه، گرده و ساير ناخالصی ها در هيچ مرحله ای هرگز وارد زعفران نشود. همچنین رعايت بهداشت و تميزی هنگام برداشت و جداسازی زعفران ضروری است. شستشوی دستها، استفاده از دستكش مخصوص، انتخاب محيط مناسب بدون غبار براي جداسازی بسيار مهم است.

از اینکه می توانیم در بخش نظرات تا حدودی از سؤالات و ابهامات شما را رفع کنیم خوشحالیم.