روانشناسی مدرن به تأثیر عناصر طبیعی، ازجمله گل و گیاه در محیط زندگی و کار تأکید دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید رعایت این اصل در ایران، سابقهای دیرینه دارد. باغ ایرانی که باغ سرا، بوستان، پردیس یا فردوس نیز نامیده میشود، ساختار هندسی و ویژگیهای خاص خود را دارد. تعداد زیادی از این باغ ها در یونسکو به ثبت رسیدهاند که در همین مقاله نام آنها را ذکر خواهیم کرد. پیش از آن ببینیم اصول و سبک معماری باغ سازی ایران چگونه است.
اصول معماری باغ سازی ایرانی
باغ سازی در ایران سابقهای دیرینه دارد. اولین باغ با سبک خاص معماری ویژه ایرانی، در زمان هخامنشیان ساخته شدهاست. باغ کوروش کبیر را میتوان بهعنوان اولین باغی که نمایانگر فرهنگ و تمدن ایرانی است معرفی کرد.
معماری باغ های ایرانی در جهان مشهور است؛ بهطوریکه اروپاییان آثار زیادی را با الگوگرفتن از آن به منصه ظهور رساندهاند. کاخ ورسای در فرانسه، معروفترین اثر الگوبرداریشده از اصول معماری باغ سازی ایران بهشمار میرود.
۱. اصل سلسلهمراتب در باغ های ایران
سلسلهمراتب یکی از اصول مهم باغ سازی ایرانی بهشمار میرود. با در نظر گرفتن این اصل که در تمام باغ های ایرانی رعایت شدهاست، المانهای فضا ازلحاظ اهمیت کارکرد بهصورت سلسلهمراتبی پشت سر هم قرار میگیرند؛ این اصل در رنگ و ارتفاع المانها نیز رعایت میشود.
المان های باغ های ایرانی شامل ورودی اصلی، آبنما، مسیر راه، بنای اصلی ساختمان، کوشک، ایوان و باغچهها هستند که ترتیب آنها از ورودی اصلی و آبنمای بیرون آغاز میشود و درنهایت به بنای اصلی باغ و باغچهها میرسد.
۲. اصل مرکزیت
مهمترین عنصر باغ های ایرانی، کوشک و ساختمان اصلی آن است. براساس اصل مرکزیت، المان اصلی در مرکز دید است؛ بهطوریکه فردی که وارد فضا میشود، مستقیماً آن را میبیند و سردرگم نمیشود. بنابراین مکان قرارگیری کوشک و ساختمان اصلی در باغ های ایرانی، همیشه در امتداد محور اصلی باغ است.
در ساخت و محل قرارگیری کاخ هشت بهشت، یکی از کاخهای برجای مانده از دوران صفوی، اصل مرکزیت به معنای واقعی کلمه رعایت شدهاست.
با این اپلیکیشن ساده، هر زبانی رو فقط با روزانه 5 دقیقه گوش دادن، توی 80 روز مثل بلبل حرف بزن! بهترین متد روز، همزمان تقویت حافظه، آموزش تصویری با کمترین قیمت ممکن!
۳. اصل تقارن باغ های ایرانی
تقارن یکی از اصول اساسی در معماری آثار باستانی ایران، نظیر بناهای عمومی، مذهبی و ازجمله باغ های ایرانی است. این اصل که نمود کاملی از تعادل را نشان میدهد، از جنبههای مختلف ایستایی و زیباشناسی اهمیت دارد.
در ساخت کوشکهایی که باغ های ایرانی بنا میشود، اصل تقارن بهکار برده شدهاست؛ به این صورت که بنا روی محور یا مرکز تقارن قرار دارد. در محورهای اصلی باغ، ازجمله گلها، درختان و درختچهها، بیشتر از هرچیزی به اصل قرینهسازی توجه شدهاست.
تعداد محورهای تقارن در باغهای ایرانی بسته به پلان باغ متفاوت است. باغهایی که پلان مستطیلی دارند، براساس مکان کوشک، ممکن است یک یا دو محور تقارن داشته باشند و در باغهای مربعی شکل، طراحی با 4 محور تقارن انجام شده است.
۴. اصل استقلال
یکی دیگر از اصول اساسی در معماری ایرانی، اصل استقلال فضاها از یکدیگر است. فضای باغ ایرانی نیز به همین شیوه ساخته میشود و هر بخش، هویت و کارکرد خاص خود را دارد. این قضیه به قدری بااهمیت است که فاصله میان دو فضای مستقل نیز هویت و کارکرد مستقل و مختص به خود را دارد.
۵. باغ های ایرانی ریتم دارند
زمانیکه در آثار هنری یک عنصر با وزنی ساده یا پیچیده تکرار میشود، میگوییم که این اثر ریتم دارد. باغ های ایرانی اثر هنری ریتمیک خارقالعادهای هستند که در آنها تکرار موزون پیچیده عناصر به وضوح دیده میشود.
اصل ریتم در معماری بناهای دیگری، ازجمله حجرهها، مدارس و کاروانسراها نیز رعایت میشود و بسیار هم کاربردی است؛ اما رعایت این اصل در باغ سازی ایرانی، بیشتر جنبه زیباییشناختی دارد و در ساخت دیوارهها و کفسازیها رعایت میشود.
۶. اصل طبیعتگرایی و بهرهگیری از منظره
طبیعت با فرهنگ ایران درهم آمیخته است و این آمیختگی در ساخت بناها و آثار معماران نابغه ایرانی بهخوبی نشان داده میشود. اصل طبیعتگرایی و بهرهگیری از منظره طبیعت، یکی از اصول معماری باغ های ایرانی بهشمار میرود؛ برهمین اساس است که در هر باغ ایرانی، فضایی نیمهباز از قبیل ایوان یا کوشک وجود دارد تا بازدیدکنندگان بتوانند از منظره باغ و باغچه بهرهمند شوند.
۷. اصل تنوع در وحدت و وحدت در تنوع
باغ های ایرانی از فضاهای بسیار متنوعی تشکیل میشوند و این درحالی است که اصل وحدت در آنها رعایت میشود. بهبیانی دیگر فضاهای متنوع باغ با استفاده از اشکال هندسی، ترکیببندیهای گونههای گیاهی، استفاده از مصالح و مواردی از این قبیل از یکدیگر جدا میشوند؛ درعینحال تمامی المانها از محورهای اصلی و فرعی گرفته تا حوضها، کرتها و… نظم و وحدت را نشان میدهند.
باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو
اکنون که با اصول معماری باغ های ایرانی آشنا شدهاید، بهتر میتوانید نبوغ معماران ایرانی را در ساخت این بناها ببینید. همچنین درک اینکه چرا بسیاری از این آثار در یونسکو به ثبت رسیدهاند نیز آسانتر میشود.
همانطورکه در مقدمه مطلب قولش را دادیم، در اینجا نام چند مورد از باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو را ذکر کردهایم:
-
باغ ارم شیراز؛
-
باغ پاسارگاد مرودشت؛
-
باغ چهلستون یا نصف جهان؛
-
باغ شاهزاده ماهان؛
-
باغ فین کاشان؛
-
باغ دولت آباد، باغ بادگیرها؛
-
باغ اکبریه بیرجند؛
-
باغ عباس آباد؛
-
باغ پهلوان پور، باغ زندیه.
هرکدام از موارد بالا، نمود نبوغ معماران ایرانی در حرفه باغ سازی هستند که در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیدهاند و ازجمله بهترین مقاصد گردشگری در ایران بهشمار میروند.
رزرو اقامتگاه و هتل از فلای تودی
در این مطلب، راجعبه نبوغ معماران ایرانی در باغ سازی و رعایت اصول هفتگانه سلسلهمراتب، مرکزیت، تقارن، استقلال، ریتم، طبیعتگرایی و بهرهمندی و درنهایت تنوع در عین وحدت از منظره صحبت کردیم. این آثار برجسته در تمام جهان شهرت یافتهاند و علاوهبر ثبت بسیاری از آنها در سازمان یونسکو، الگوی معماران اروپایی در حوزه باغ سازی نیز هستند.
اگر قصد بازدید از این مکانها را دارید، میتوانید برای تهیه بلیط و رزرو هتل و اقامتگاه، از طریق «سایت فلای تودی» اقدام کنید. فلای تودی بهعنوان بزرگترین مرکز رزرواسیون آنلاین در ایران، در تمام مراحل سفرهای داخلی و خارجی از آشنایی با بهترین مکان های دیدنی ایران و دنیا تا خرید بلیط و رزرو هتل و اقامتگاه همراه شما خواهد بود.
