در دوران بارداری، برخی از زنان ممکن است با افزایش سطح قند خون مواجه شوند که به این شرایط دیابت بارداری گفته میشود. این وضعیت معمولاً در هفتههای بیست و چهارم تا بیست و هشتم بارداری تشخیص داده میشود. لازم به ذکر است که ابتلا به قند بارداری به این معنا نیست که پیش از آن دیابت داشتهاید یا بعد از زایمان به دیابت مبتلا خواهید شد. بااینحال، این نوع دیابت میتواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در آینده افزایش دهد. در این مقاله، به بررسی علائم و روشهای درمان دیابت در بارداری خواهیم پرداخت.
بررسی جامع قند و دیابت بارداری
دیابت در بارداری (GDM) حالتی است که در آن هورمونهای تولیدشده توسط جفت مانع از استفاده موثر بدن از انسولین میشوند. درنتیجه، بهجای آنکه گلوکز توسط سلولها جذب شود، در خون باقی میماند. برخلاف دیابت نوع 1، دیابت در بارداری ناشی از کمبود انسولین نیست، بلکه به دلیل تاثیر هورمونهای بارداری که میتوانند عملکرد انسولین را مختل کنند، به وجود میآید. خوشبختانه، علائم دیابت در بارداری معمولاً پس از زایمان برطرف میشود. اگر این نوع دیابت زیرنظر دکتر زنان خوب و بهدرستی مدیریت نشود، ممکن است خطر بروز مشکلاتی برای مادر و جنین، ازجمله قند خون بالا و عوارض جدی در دوران بارداری و زایمان افزایش یابد. این نوع دیابت به دو دسته اصلی تقسیم میشود:
1. کلاس A1: به دیابتی اطلاق میشود که تنها با تغییرات رژیم غذایی قابلکنترل است.
2. کلاس A2: به نوعی از دیابت اشاره دارد که نیاز به درمان با انسولین یا داروهای خوراکی دارد.
مهمترین علائم دیابت در بارداری
دیابت بارداری معمولاً بدون علائم واضح و مشخص و به صورت پنهان است و در صورت بروز علائم نیز، عموماً خفیف هستند. بااینحال، شناخت علائم ممکن است به شناسایی زودهنگام و مدیریت بهتر این وضعیت کمک کند.
در سهماهه اول بارداری
علائم دیابت در بارداری در این مرحله بهندرت بروز میکند و اگر هم ظاهر شود، معمولاً به شکل نشانههای خفیف خواهد بود. در این زمان، توجه به وضعیت قند بارداری و بررسی «عدم تحمل گلوکز» ضروری است. عدم تحمل گلوکز ممکن است با قند خون ناشتای طبیعی یا کمی بالا همراه باشد. انجام آزمایش HbA1c در این مرحله میتواند کمک کند تا پزشک زنان خوب وضعیت کنترل دیابت را ارزیابی کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنید. بهطورمعمول، دیابت در این دوره از بارداری به طور خاصی قابلتشخیص نیست.
در سهماهه دوم بارداری
افزایش سطح قند خون در این مرحله ممکن است یکی از نشانههای دیابت بارداری باشد. برخی از زنان ممکن است هیچ علامتی از ابتلا به دیابت نداشته باشند؛ بنابراین مهم است که دکتر زنان، بیمار را به دکتر غدد با تجربه ارجاع داده و آزمایشهای لازم برای تشخیص دقیق تجویز شود. معمولاً بین هفتههای بیست و چهارم تا بیست و هشتم بارداری، این وضعیت بهوضوح خود را نشان میدهد و آزمایش قند خون میتواند به شناسایی آن کمک کند.
با این اپلیکیشن ساده، هر زبانی رو فقط با روزانه 5 دقیقه گوش دادن، توی 80 روز مثل بلبل حرف بزن! بهترین متد روز، همزمان تقویت حافظه، آموزش تصویری با کمترین قیمت ممکن!
در سهماهه سوم بارداری
در این مرحله، علائم دیابت ممکن است شامل خستگی مفرط، تاری دید، تشنگی شدید، حالت تهوع، نیاز به ادرار کردن مکرر و ابتلا به عفونتهای قارچی در نواحی واژینال، مثانه و پوست باشد. این علائم میتوانند نشانههای هشداردهندهای برای دیابت باشند و در صورت بروز، نیاز به مشاوره و درمان پزشکی فوری زیرنظر دکتر غدد با تجربه است.
خطر ابتلا به دیابت بارداری در چه افرادی بیشتر است؟
این نوع دیابت میتواند در هر زنی با شرایط نرمال در دوران بارداری رخ دهد. بسیاری از زنانی که به این عارضه مبتلا میشوند، هیچیک از علائم خطر را ندارند، اما برخی گروهها بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند:
- زنان بالای ۲۵ سال
- زنانی از نژادهای آسیای جنوبی، آسیای شرقی، اسپانیایی، بومی آمریکایی یا جزیره اقیانوس آرام
- فشارخون بالا
- سابقه ابتلا به بیماری قلبی
- عدم تحرک و فعالیت بدنی
- چاقی و اضافهوزن
- سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به دیابت در بارداری
- ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- بالا بودن وزن نوزاد در زایمان قبلی
- قند خون بالاتر از حد نرمال
میزان قندخون طبیعی در بارداری
میزان قند خون در بارداری ممکن است نسبت به زمانی که زن باردار نیست متفاوت باشد. در زیر مقادیر مرجع قند خون برای زنان باردار آورده شده است. البته باید توجه داشت که این مقادیر به توصیههای مختلف مراکز پزشکی و متخصصان غدد ممکن است تفاوت داشته باشد:
- قند ناشتا: قند خون ناشتا در زنان باردار باید کمتر از 95 میلیگرم در دسیلیتر (mg/dL) باشد.
- یک ساعت پس از وعده غذایی: مقدار قند خون باید کمتر از 140 mg/dL باشد.
- دو ساعت پس از وعده غذایی: مقدار قند خون باید کمتر از 120 mg/dL باشد.
اگر قند خون یک زن باردار بالاتر از این مقادیر باشد، ممکن است او به دیابت بارداری مبتلا شده باشد و نیاز به مراقبتهای ویژه و پیگیری دقیقتر داشته باشد.
چگونه دیابت بارداری را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص دیابت در بارداری، دکتر غدد با تجربه معمولاً سطح قند خون را در دوران حاملگی مورد ارزیابی قرار میدهد. فرآیند تشخیص ممکن است شامل دو مرحله یا سه مرحله اصلی باشد:
1. تست چالش گلوکز (GCT)
این آزمایش نیازی به ناشتا بودن ندارد. در این تست، شما یک نوشیدنی شیرین که حاوی 50 گرم گلوکز است، مینوشید. پس از گذشت حدود یک ساعت، نمونه خون برای اندازهگیری میزان قند خون گرفته میشود. اگر نتیجه این آزمایش نشاندهنده قند خون بالاتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر باشد، پزشک ممکن است آزمایش دقیقتری به نام تست تحمل گلوکز را تجویز کند. باید توجه داشته باشید که نتیجه مثبت این آزمایش بهتنهایی برای تشخیص قطعی قند بارداری کافی نیست.
2. تست تحمل گلوکز (GTT)
این آزمایش برای تایید دیابت در بارداری در صورتی انجام میشود که نتایج تست چالش گلوکز غیرطبیعی باشد. برای این تست، برخلاف تست قبلی باید ناشتا باشید و حداقل به مدت هشت ساعت از آخرین غذایی که میل کردهاید، گذشته باشد. در ابتدا، پزشک نمونه خونی برای اندازهگیری قند خون ناشتا میگیرد. سپس شما باید یک نوشیدنی شیرین که حاوی 100 گرم گلوکز است، بنوشید. پسازآن، نمونههای خون به فاصلههای یک، دو و سه ساعت از نوشیدن گلوکز گرفته میشود. درصورتیکه نتایج آزمایش نشاندهنده قند خون بالاتر از مقادیر زیر طبق استاندارد کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) باشد، میتواند به معنای دیابت بارداری باشد.
- قند خون ناشتا: ۹۵ میلیگرم در دسیلیتر یا کمتر استاندارد؛ بالای 95 خطرناک و دیابت
- قند خون یکساعته: ۱۸۰ میلیگرم در دسیلیتر یا کمتر استاندارد؛ بالای 180 خطرناک و دیابت
- قند خون دوساعته: ۱۵۵ میلیگرم در دسیلیتر یا کمتر استاندارد؛ بالای 155 خطرناک و دیابت
- قند خون سهساعته: ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر یا کمتر استاندارد؛ بالای 140 خطرناک و دیابت
درصورتیکه قند خون بالاتر از مقادیر ذکرشده و یا در محدوده خطرناک باشد، طبق دستور پزشک، تزریق انسولین انجام میشود.
6 راهکار برای پیشگیری از دیابت در بارداری
برای پیشگیری از دیابت بارداری و مدیریت موثر آن، رعایت چند نکته کلیدی میتواند به شما کمک کند تا نوزادی سالم به دنیا بیاورید و خطرات تهدیدکننده سلامت خودتان را نیز کاهش دهید. در ادامه، روشهای اصلی پیشگیری و مدیریت این وضعیت را معرفی میکنیم:
- کنترل قند خون: هدف اصلی پیشگیری از دیابت در بارداری این است که قند خون شما در محدوده طبیعی باقی بماند. زنانی که قند خونشان بهخوبی کنترل شدهاست، معمولاً نوزادان سالمی به دنیا میآورند و با عوارض کمتری مواجه میشوند.
- انتخاب سبک زندگی سالم: انتخاب مواد غذایی سالم و ورزش منظم میتواند به جلوگیری از دیابت نوع ۲ کمک کند.
- مراقبتهای ویژه: زنان مبتلا به دیابت بارداری نوع ۱ یا ۲ باید از پایان سهماهه اول بارداری تا زمان زایمان از دوز پایین آسپرین (۶۰ تا ۱۵۰ میلیگرم در روز) استفاده کنند تا خطر ابتلا به پرهاکلامپسی را کاهش دهند.
- شمارش حرکات جنین: بررسی تعداد حرکات جنین میتواند به تعیین میزان قند مصرفی نوزاد و سلامت او کمک کند.
- سونوگرافی: انجام سونوگرافی منظم از ابتدای بارداری برای بررسی وضعیت اندامهای داخلی و عروقی مهم است.
- مشاوره با متخصص: مشاوره با دکتر غدد با تجربه و دکتر زنان و زایمان باتجربه برای بررسی شرایط و انتخاب روش زایمان مناسب میتواند به پیشگیری از مشکلات احتمالی کمک کند.
درمان دیابت بارداری چگونه است؟
درمان دیابت در بارداری به عواملی مانند شدت علائم، سن و سلامت کلی شما بستگی دارد و هدف اصلی آن حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی است. درمان این وضعیت معمولاً شامل چندین روش اصلی میشود:
1. رژیم غذایی مناسب: مصرف مواد غذایی با کربوهیدراتهای کنترلشده و نوشیدنیهای مناسب میتواند به تنظیم قند خون کمک کند.
2. ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم به سوزاندن قندهای اضافی در خون کمک میکند و میتواند به بهبود کنترل قند خون شما یاری رساند.
3. نظارت بر قند خون: پایش منظم سطح قند خون برای اطمینان از کنترل مناسب و پیشگیری از نوسانات قند خون ضروری است.
4. انسولین و داروهای خوراکی: در برخی موارد، بهویژه برای حدود ۳۰ درصد از زنان که با تغییرات رژیم غذایی قادر به کنترل قند خون نیستند، استفاده از انسولین یا داروهای خوراکی تجویز میشود. انسولین در دوران بارداری بیخطر است و باید به طور مداوم سطح قند خون را زیرنظر داشت.
اهمیت دریافت مشاوره پیش از بارداری
مشاوره پزشکی قبل از بارداری نقشی کلیدی در پیشگیری از دیابت بارداری و ارتقاء سلامت عمومی شما دارد. در ابتدای مشاوره، پزشک به بررسی وضعیت کنترل دیابت شما میپردازد تا اطمینان حاصل کند که قند خون شما تحت کنترل است. همچنین، پزشک ممکن است آزمایشهای مختلف دیگری شامل موارد زیر را پیشنهاد کند:
- آزمایشهای ادرار
- آزمایش کلسترول و تریگلیسرید
- معاینه چشم
- الکتروکاردیوگرام
- آزمایش خون
با انتخاب دکتر زنان خوب، از ابتلا به دیابت در بارداری پیشگیری کنید
دیابت بارداری وضعیت مهمی است که میتواند در سلامت مادر و نوزاد تاثیر بگذارد. برای پیشگیری و درمان این وضعیت، کنترل دقیق قند خون، رژیم غذایی مناسب و نظارت منظم بسیار مهم است. مشاوره پزشکی پیش از بارداری میتواند به شما کمک کند تا از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید. برای دریافت مشاوره و نوبت دکتر زنان خوب میتوانید از سامانه دکتریاب استفاده کنید. دکتریاب سامانه نوبتدهی آنلاین پزشکان سراسر کشور به شما این امکان را میدهد که بهراحتی پزشک موردنظر خود را جستجو کرده و سریع و آسان نوبت اینترنتی بگیرید.
