مهارت کوچینگ، یک فرایند ارتباطی و گفت‌وگو محور است که به مراجع کمک می‌کند تا راهش را از مسیری که در حال طی کردن است، به سمت مسیر مطلوب و ایدئالش تغییر دهد. این تغییر، با ایجاد آگاهی و فراهم‌کردن قدرت انتخاب همراه است. در این فرایند به ناظر یا راهیار موفقیت کوچ و به مراجع، کوچی می‌گویند.
شاید این روزها کلمه کوچینگ را زیاد شنیده باشید؛ مهارتی که نقش بسیاری در افزایش اعتماد به نفس افراد دارد. منابع مختلف، تعریف‌های متعددی از مهارت کوچینگ یا مربیگری دارند؛ اما ما در اینجا سعی می‌کنیم تعریفی جامع و ساده از coaching ارائه دهیم. به طور ساده، کوچینگ در کنار حوزه‌های حمایتگری دیگری مانند مشاوره، منتورینگ، روانشاسی و … قرار می‌گیرد. هر کدام از این حوزه‌ها با ارائه روش‌ها، تجربه‌ها و ابزارهای مخصوص به خودشان سعی می‌کنند تا مسائل مراجع را برطرف کنند. بسته به شرایط، نوع و سطح مساله مراجع، می‌توان از یک یا چند تا از این حوزه‌ها استفاده کرد.
اما کوچینگ چیست ؟ براساس تعریف فدراسیون بین المللی کوچینگ، مهارت coaching همکاری با مراجع در فرآیندی خلاقانه و تفکربرانگیز است. این فرایند برای مراجعان الهام بخش بوده و باعث افزایش پتانسیل‌های فردی آنها و درنتیجه بهبود اعتماد به نفسشان می‌شود. استفاده از مربیگری در محیط‌های پیچیده و نامطئمن امروزی برای رسیدن به موفقیت بسیار مهم است. مهارت کوچینگ، یک فرایند ارتباطی و گفت‌وگو محور است که به مراجع کمک می‌کند تا راهش را از مسیری که در حال طی کردن است، به سمت مسیر مطلوب و ایدئالش تغییر دهد. این تغییر، با ایجاد آگاهی و فراهم‌کردن قدرت انتخاب همراه است. در این فرایند به ناظر یا راهیار موفقیت کوچ و به مراجع، کوچی می‌گویند.
کوچینگ مهارت پرسیدن سوال‌های درست، برای کمک به مراجع با هدف حل مسائل اوست. باور مهارت مربیگری این است که فرد، باید در درون خود به دنبال پاسخ مسائل خودش باشد. باورهای فرد مراجعه‌کننده در جلسات کوچینگ بسیار اهمیت دارد؛ زیرا پتانسیل فرد را برای رسیدن به بالاترین عملکرد و بهره وری به حداکثر می‌رساند.. صنعت coaching با سرعت رو به رشد است؛ تا جایی که در سال 2000 حدودا 39 کتاب در زمینه کوچینگ به چاپ رسید و تا الان دوره‌های آموزشی زیادی تحت عنوان دوره کوچینگ برای یادگیری این مهارت برگزار می‌شود. مطابق آماری که فدراسیون بین المللی کوچینگ در سال 2020 منتشر کرده است. حدود 71000 نفر در حوزه coaching به صورت رسمی فعالیت می‌کنند و 16000 نفر مدیرانی هستند که از مربیگری در حوزه کاری خودشان استفاده کرده‌اند.
کوچ کیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
براساس تعریف اصولی و استاندارد فدراسیون بین المللی کوچینگ، کوچ کسی است در فرآیند coaching متخصص است و براساس صلاحیت‌های تعریف شده فدراسیون عمل می‌کند. این صلاحیت‌ها شامل رعایت اصول اخلاقی، قضات نکردن، رازدار بودن، همدلی کردن، پرسیدن سوالات موثر، بازخورد دادن به مراجع، قدردانی کردن از او، حضور در لحظه، گوش دادن شنوا و فعال، ایجاد آگاهی و تسهیل رشد مراجع است. کوچ در فرآیند کوچینگ به مراجع خود کمک می‌کند تا به خودآگاهی رسیده و برای حل مسائل و چالش‌های خودش مسئولیت‌پذیر شود. همچنین کوچ تسهیل‌گر و رهیار مراجع خودش است تا وضیعت مطلوب خود را پیدا کرده و به او کمک می‌کند تا مسیر رسیدن به اهداف خود را کوتاه و سریع طی کند.
کوچ یا مربی در این مسیر با تمرکز بر نقاط قوت مراجع، پرسیدن سوالات قدرتمند و گوش دادن فعال به کوچی خود کمک می‌کند. همچنین با استفاده از coaching، اعتماد به نفس، خودباوری، خودآگاهی، مثبت نگری را در مراجع تقویت می‌کند. نکته مهم اینجاست که نیازی نیست کوچ در موضوع مربوط به مراجع تخصصی داشته باشد؛ اما قطعا باید روی مراجع و مساله او و بازکردن پتانسیل‌های بالقوه‌اش متمرکز باشد. نکته مهم دیگر این است که در طول فرآیند coaching، کوچ و مراجع هم‌سطح یکدیگر هستند؛ به این معنی است که جایگاه کوچ از مراجعش بالاتر نیست.
کوچینگ چگونه باعث افزایش اعتماد به نفس مراجع می‌شود؟
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای جلسات کوچینگ کسب یا بهبود اعتماد به نفس است. براساس آمارهای فدراسیون بین المللی coaching، 80درصد افرادی که از خدمات کوچینگ استفاده کرده‌اند، اعتماد به نفسشان افزایش پیدا کرده است. افرادی که اعتماد به نفس خوبی دارند، در تصمیم گیریهایشان بهتر عمل می‌کنند، بهتر می‌توانند مسائلشان را حل کنند و به اهداف و موفقیت‌های بیشتری درزمینه شغل و زندگی شخصی‌شان برسند.
با این اپلیکیشن ساده، هر زبانی رو فقط با روزانه 5 دقیقه گوش دادن، توی 80 روز مثل بلبل حرف بزن! بهترین متد روز، همزمان تقویت حافظه، آموزش تصویری با کمترین قیمت ممکن!
اما نقش کوچینگ در این بین چیست؟ باور کلی کوچینگ این است که هر فرد توانایی‌های بالقوه‌ای دارد که ناشناخته مانده و با کشف این توانمندی‌ها باید آنها را بالفعل کرد. این اتفاق در فرایند مربیگری کاملا رخ می‌دهد. در جلسات coaching فرد مراجع به خودابرازی و صحبت کردن درباره اهداف خود می‌پردازد. کوچ نیز با گوش دادن موثر به صحبت‌های مراجعش و دست گذاشتن روی نقاط قوت او به فرد کمک می‌کند بیشتر روی توانایی‌های بالقوه و نقاط قوت خود تمرکز کرده و آنها را واقع‌بینانه ببیند؛ به عبارتی به خودباوری برسد. همین موضوع باعث افزایش اعتماد به نفس او شده و می‌تواند بر اساس آن برای رسیدن به اهدافش برنامه ریزی کند.
مهم‌ترین گرایش های coaching
اینکه در جلسات مربیگری، موضوع یا هدف اصلی مراجع چه باشد، باعث ایجاد گرایش‌های مختلف کوچینگ شده است. بر طبق منابع و آمارهای مختلف گرایش‌های coaching بسیار متعدد است؛ ازجمله: کوچینگ روابط، کوچینگ ذهنیت، کوچینگ شغلی، بیزینس کوچینگ یا کوچینگ کسب و کار، لایف کوچینگ یا کوچینگ زندگی، کوچینگ فردی، کوچینگ استرس و … . به هر حال در هر گرایش از کوچینگ، کوچ باید در جلسات coaching از مهارت های پایه‌ای مانند گوش دادن فعال، حمایت کردن از مراجع، بازخورد دادن سازنده، راهنمایی ارزشمند و بی‌طرفانه استفاده کند. در این بخش می‌خواهیم درباره چند گرایش مهم کوچینگ صحبت کنیم.:
کوچینگ زندگی ( لایف کوچینگ)
در کوچینگ زندگی مراجع به دنبال رسالت و اهداف خودش در زندگی است. در لایف کوچینگ ترکیب چند گرایش از کوچینگ اتفاق می‌افتد؛ ازجمله، کوچینگ روابط، کوچینگ استرس، کوچینگ خانواده و … کوچ زندگی در موارد زیر به مراجع کمک می‌کند:
- شناسایی اهداف خود و شیوه های دستیابی به آنها
- ارزیابی و تعریف مجدد تجربیات خود از طریق درون نگری
- رسیدن به تعادل در زندگی و رهایی از استرس و دستیابی به آرامش
کوچینگ فردی
کوچینگ توسعه فردی با هدف دستیابی به اهداف مرتبط با توسعه فردی و بهبود عملکرد فردی مراجع است. کوچینگ فردی کل فرد را پشتیبانی می‌کند. بعضی از اهدافی که در کوچینگ فردی یا شخصی تعیین می‌شود، عبارت‌اند از:
- بررسی نیاز به رشد یا توسعه شخصی
- انتخاب یا تغییرات شغلی
- برنامه ریزی فردی – تقویت مهارت‌های فردی
کوچینگ کسب و کار ( بیزینس کوچینگ)
مراجعان این گرایش از coaching، بیشتر کارآفرینان و صاحبان کسب و کار است. به عبارتی در بیزینس کوچینگ، کوچ به مراجع خود در راه‌اندازی یا رشد کسب و کارش کمک می‌کند. در این فرآیند چشم‌انداز کسب وکار مراجع روشن و شفاف و میزان مطابقت آن با اهداف شخصی مراجع بررسی می‌شود. همچنین مربیگری کسب و کار فرآیندی است که برای رساندن یک کسب و کار از جایی که الان هست به جای تعریف شده در اهداف مراجع استفاده می‌شود. بعضی اهدافی که در جلسات بیزینس کوچینگ تعریف می‌شود، عبارتند از:
- تعیین رسالت، چشم انداز و ماموریت های کسب و کار
- تقویت مهارت‌های مدیریتی و رهبری کسب و کار
- شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای کسب و کار
- کمک و شناسایی افرادی که برای رشد کسب وکار موثر هستند.
در یک جلسه کوچینگ چه می‌گذرد؟
در جلسه coaching، کوچ با تکنیک‌های مختلف ازجمله گوش دادن موثر، به صحبت‌های مراجع گوش می‌دهد و گاهی از او سوال‌هایی می‌پرسد. مراجع به این سوال‌ها پاسخ می‌دهد و در دل این فرآیند راه‌‌حل‌هایی توسط مراجع کشف می‌شود. تاثیر جلسات مربیگری و پیداکردن راه حل مراجع از دو جهت قابل ارزیابی است.
- یک تاثیر واضح دارد؛ به این صورت که راه‌حل مساله مراجع سریع و فوری پیدا می‌شود.
- یک تاثیر پنهان دارد؛ به این صورت که اثر حل شدن آن مساله در زندگی مراجع، افزایش انگیزه و اعتماد به نفس اوست.
جلسات coaching، ممکن است به صورت حضوری یا آنلاین انجام شود و مدت زمان هر جلسه مشخص و از قبل تعیین شده است. کوچینگ معمولاً با یک گفت و گو برای ارزیابی فرصت‌ها و چالش‌های فعلی مراجعو سپس شناسایی اولویت‌ها برای اقدام و ایجاد نتایج مطلوب آغاز می‌شود. در ادامه وضعیت فعلی فرد به صورت دقیق بررسی شده و راه‌های تبدیل وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب مراجع مشخص می‌شود. در بین جلسات مربیگری، ممکن است اقدامات خاصی توسط کوچ تعریف شود که مراجع مسئولیت انجام آنها را بر عهده می‌گیرد. کوچ ممکن است منابع اضافی را در قالب مقالات، چک‌لیست‌ها، ارزیابی‌ها یا مدل‌های مرتبط برای حمایت از تفکر و اقدامات مراجع ارائه دهد.
مدت زمان رابطه مربیگری بسته به نیازها و ترجیحات شخصی مراجع متفاوت است. بعضی اقداماتی که کوچ در فرآیند مربیگری انجام می‌دهد، عبارتند از:
- برقراری ارتباط با انتظارات و تعیین اهداف عملکرد
- ایجاد اعتماد به نفس در مراجع
- تشویق مراجع به رشد و توسعه فردی
- شناسایی منابع موفقیت مراجع
- مشاهده و تجزیه و تحلیل عملکرد و رفتار فعلی مراجع
- ارائه بازخورد در مورد تمرین و عملکرد کوچی
- توافق در مورد اقدامات و برنامه coaching
- پیگیری از مراجع برای رسیدن به اهدافش
بعضی اقدامات که از جانب مراجع انجام می‌شود:
- مسئولیت پذیری در برابر اقدامات مشخص شده و انجام دادن آنها
- پیدا کردن نقاط قوت خود با کمک کوچ
- استفاده از مهارت حل مساله
- پرهیز از واکش‌های هیجانی و ناامید نشدن
تفاوت کوچینگ با مشاوره و آموزش و منتورینگ
اگرچه مشاوره، آموزش، منتورینگ و کوچینگ همگی دارای ویژگی‌ها و مهارت‌های کلیدی بوده، اما با این وجود کاملاً متفاوت هستند و دانستنِ تفاوت‌ها آنها مهم است تا مراجع بتواند مساله خود را به بهترین شکل ممکن با کمک هریک از این حوزه‌ها شناسایی و برطرف کند. در ادامه هرکدام از این حوره ها را دقیق تر بررسی می‌کنیم.
آموزش
در فرایند آموزش یک معلم متخصص وجود دارد که دانش تخصصی خودش را به دانش آموزان منتقل می‌کند. اگرچه اساتید و معلمان از تکنیک‌های مشارکتی و تعاملی مانند کوچینگ استفاده می‌کنند؛ اما در فرایند آموزش قطعاً سطح دانش معلم و دانش‌آموز یکسان نیست. به این معنی که معلم به‌عنوان متخصص “پاسخ صحیح یا راهکار” را می‌داند و در نهایت جایگاه دانشی معلم نسبت به مراجعش بالاتر است.
منتورینگ
منتورینگ از نظری شبیه coaching است؛ اما تفاوت‌هایی با آن دارد. در منتورینگ یک منتور مانند یک مربی به عنوان راهنما به مراجع خود کمک می‌کند تا سریع‌تر رشد و پیشرفت کند. منتور براساس تجربه، دانش و اطلاعات تجربی خودش را در فرایند جلسه به مراجع منتقل می‌کند. در فرآیند جلسه منتورینگ معمولاً تمرکز بر زمان آینده، پیشرفت شغلی و گسترش افق‌های یک فرد است.
مشاوره
مشاوره نیز مانند coaching گرایش‌های مختلفی دارد؛ اما به طور کلی مشاوره به بیشتر حالت درمانی دارد. از لحاظ زمانی مشاوره بر گذشته مراجع خود تمرکز و به او کمک می‌کند تا بر موانع و مسائل مربوط به گذشته خود غلبه کند و به سمت جلو پیش برود. در اینجا، تمرکز ممکن است روی مسائل داخلی یا خارجی باشد.
کوچینگ
همانطور که گفتیم، کوچینگ بر این باور است که راهکار در درون خود مراجع است. تمرکز کوچ روی مراجع خود و در زمان حال و آینده است و به کوچی در خودابرازی و رسیدن به خودآگاهی و افزایش اعتماد به نفس کمک می‌کند. نتیجه این کار رسیدن به راهکار مسائل مراجع از درون خود اوست
