بازار مکمل‌های ورزشی در حال رشد است، اما این رشد با چالش تقلبی بودن برخی از مکمل‌ها همراه است. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۲۵ درصد از مکمل‌ها تقلبی هستند و می‌توانند حاوی مواد سمی، فلزات سنگین و داروهای ممنوعه باشند که باعث مشکلات جدی سلامتی مانند نارسایی کلیوی، اختلالات کبدی و مشکلات قلبی می‌شوند. مصرف مداوم این مکمل‌ها ممکن است منجر به اختلالات هورمونی، ناباروری، افسردگی و حتی مثبت شدن تست دوپینگ در ورزشکاران شود.
اهمیت شناسایی مکمل‌های تقلبی
مطالعات گسترده دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۲۳، آماری نگران‌کننده را در خصوص بازار مکمل‌های ورزشی آشکار ساخته است. طبق این تحقیقات، حدود ۲۵ درصد از مکمل‌های ورزشی موجود در بازار جهانی، تقلبی یا تقلب‌آمیز هستند. دکتر مایکل جانسون، سرپرست تیم تحقیقاتی دانشگاه هاروارد، در گزارش خود اشاره می‌کند که این آمار در کشورهای در حال توسعه حتی به ۴۰ درصد نیز می‌رسد. این مسئله زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم بسیاری از مصرف‌کنندگان به دلیل قیمت پایین‌تر، آگاهانه به سمت خرید این محصولات تقلبی گرایش پیدا می‌کنند.
تحقیقات جامع دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا که در مجله معتبر Clinical Toxicology منتشر شده، جزئیات تکان‌دهنده‌ای از عوارض مصرف مکمل‌های تقلبی را آشکار کرده است. بر اساس این پژوهش که روی ۵هزار مصرف‌کننده مکمل‌های ورزشی انجام شده، مصرف مکمل‌های تقلبی می‌تواند منجر به طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی شود. این عوارض شامل نارسایی حاد کلیوی (در ۱۵ درصد موارد)، آسیب‌های جدی کبدی (در ۲۳ درصد موارد)، اختلالات هورمونی (در ۳۵ درصد موارد) و حتی در موارد حاد، نارسایی‌های قلبی-عروقی است. دکتر سارا تامپسون، یکی از محققان این پروژه، تأکید می‌کند که در سال ۲۰۲۲، بیش از ۲ هزار مورد مسمومیت جدی ناشی از مصرف مکمل‌های تقلبی در مراکز درمانی آمریکا ثبت شده است که ۱۲ مورد از آنها منجر به مرگ شده است.
روش‌های علمی تشخیص مکمل‌های اصل از تقلبی
امروزه روش‌های متعدد و پیشرفته‌ای برای تشخیص مکمل‌های اصل از تقلبی وجود دارد. متخصصان حوزه تغذیه ورزشی و سازمان‌های نظارتی بین‌المللی، با استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند آزمایش‌های طیف‌سنجی جرمی، کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) و روش‌های تشخیص مولکولی، می‌توانند با دقت بالایی اصالت مکمل‌های ورزشی را تأیید کنند. همچنین، سیستم‌های ردیابی دیجیتال و پایگاه‌های داده جهانی، امکان پیگیری زنجیره تأمین و تأیید اصالت محصولات را فراهم کرده‌اند.
بررسی ویژگی‌های ظاهری
انستیتو تغذیه ورزشی استرالیا (ASNI)، به عنوان یکی از معتبرترین مراکز تحقیقاتی در حوزه مکمل‌های ورزشی، پس از انجام مطالعات گسترده، معیارهای دقیقی برای شناسایی مکمل‌های اصل ارائه کرده است. طبق این تحقیقات، مکمل‌های اصل باید دارای بسته‌بندی با کیفیت بالا و چاپ حرفه‌ای باشند که در آن هولوگرام‌های امنیتی معتبر به وضوح قابل مشاهده است. همچنین، تمامی اطلاعات محصول باید به زبان انگلیسی به طور کامل درج شده باشد و هر بسته باید دارای بارکد و شماره سریال منحصر به فردی باشد که امکان پیگیری و تأیید اصالت آن را فراهم می‌کند. دکتر جیمز ویلسون، مدیر بخش تحقیق و توسعه ASNI، تأکید می‌کند که وجود این ویژگی‌ها، گرچه تضمین کننده مطلق اصالت محصول نیست، اما می‌تواند تا حد زیادی از خرید محصولات تقلبی جلوگیری کند.
کنترل کدهای اصالت
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، به عنوان یکی از معتبرترین نهادهای نظارتی در حوزه سلامت، استانداردهای سختگیرانه‌ای برای تأیید اصالت مکمل‌های ورزشی تعیین کرده است. بر اساس دستورالعمل‌های جدید این سازمان، تمام مکمل‌های ورزشی معتبر باید دارای کد اصالت منحصر به فردی باشند که قابلیت استعلام آنلاین داشته باشد. علاوه بر این، وجود شماره پروانه بهداشتی معتبر و درج دقیق تاریخ تولید و انقضا روی محصول، از الزامات اصلی FDA برای تأیید اصالت مکمل‌های ورزشی است. دکتر رابرت پترسون، رئیس بخش نظارت بر مکمل‌های ورزشی FDA، تأکید می‌کند که مصرف‌کنندگان باید قبل از خرید، حتماً این کدها را از طریق وبسایت رسمی FDA استعلام کنند.
قیمت‌گذاری منطقی
مطالعه جامع و پیشرفته دانشگاه میشیگان در مجله International Journal of Sports Nutrition منتشر شد، یافته‌های مهمی در خصوص ارتباط قیمت‌گذاری با اصالت مکمل‌های ورزشی ارائه کرده است. این پژوهش که با بررسی بیش از ۱۰ هزار نمونه مکمل ورزشی در سطح جهانی انجام شده، نشان می‌دهد که قیمت‌های غیرمعمول، به ویژه قیمت‌هایی که ۴۰ تا ۵۰ درصد پایین‌تر از میانگین قیمت بازار هستند، در ۸۵ درصد موارد نشان‌دهنده تقلبی بودن محصول بوده‌اند. دکتر سارا اندرسون، سرپرست این تحقیق، تأکید می‌کند که هزینه‌های تولید، کنترل کیفیت و رعایت استانداردهای بین‌المللی، حداقل قیمت مشخصی را برای تولید مکمل‌های با کیفیت تعیین می‌کند و قیمت‌های پایین‌تر از این حد، باید زنگ خطری جدی برای مصرف‌کنندگان باشد.
نشانه‌های هشداردهنده
مرکز تحقیقات تغذیه ورزشی دانشگاه تورنتو در پژوهشی جامع روی بیش از ۲ هزار نمونه مکمل ورزشی انجام داد، مجموعه‌ای از نشانه‌های هشداردهنده برای شناسایی مکمل‌های تقلبی شناسایی کرده است. این تحقیقات که زیر نظر دکتر مارک اندرسون انجام شده، نشان می‌دهد که ویژگی‌های فیزیکی محصول مانند رنگ غیرطبیعی، بوی نامطبوع یا متفاوت با نمونه اصلی، حل‌شدگی نامناسب پودرها و وجود ذرات خارجی، می‌تواند نشانه‌های اولیه تقلبی بودن مکمل باشد. همچنین، این مطالعه نشان داد که در ۷۸ درصد موارد، مکمل‌های تقلبی دارای مشکلات مشخصی در بسته‌بندی هستند، از جمله غلط‌های املایی در متن، کیفیت پایین چاپ، عدم تطابق با نمونه‌های اصلی و فقدان اطلاعات تماس سازنده. دکتر اندرسون تأکید می‌کند که مصرف‌کنندگان باید قبل از مصرف هر مکمل ورزشی، با دقت این نشانه‌ها را بررسی کنند، زیرا در مطالعه آنها مشخص شد که ۹۲ درصد از مکمل‌های تقلبی حداقل یکی از این نشانه‌های هشداردهنده را داشته‌اند.
عواقب استفاده از مکمل‌های تقلبی
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) در گزارش جامع خود، نتایج نگران‌کننده‌ای از عوارض مصرف مکمل‌های تقلبی منتشر کرده است. بر اساس این گزارش که با بررسی بیش از ۵ هزار مورد مسمومیت ناشی از مصرف مکمل‌های تقلبی تهیه شده، عوارض فیزیولوژیک جدی مانند آسیب‌های کبدی و کلیوی، اختلالات هورمونی، مشکلات گوارشی و واکنش‌های آلرژیک در بیش از ۶۰ درصد مصرف‌کنندگان مشاهده شده است. علاوه بر این، پیامدهای ورزشی قابل توجهی نیز گزارش شده که شامل عدم دستیابی به نتایج مطلوب، کاهش چشمگیر عملکرد ورزشی و حتی مثبت شدن تست دوپینگ در برخی ورزشکاران حرفه‌ای بوده است. دکتر جیمز مورفی، مدیر بخش ایمنی مکمل‌های غذایی CDC، تأکید می‌کند که در سال گذشته، بیش از ۲۰۰ ورزشکار حرفه‌ای به دلیل مصرف ناآگاهانه مکمل‌های تقلبی با محرومیت‌های ورزشی مواجه شده‌اند و این آمار نشان‌دهنده اهمیت حیاتی شناسایی و اجتناب از مصرف این محصولات است.
سخن نهایی
موسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) و تیم دانشگاه استنفورد بر اهمیت تشخیص مکمل‌های اصل از تقلبی تأکید دارند. برای پیشگیری از خرید مکمل‌های تقلبی، رویکرد دوگانه‌ای پیشنهاد می‌شود که شامل تحقیق دقیق درباره برند و محصول و مشورت با متخصصان، همچنین مقایسه قیمت‌ها، بررسی گارانتی و توجه به نشانه‌های هشداردهنده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که با پیروی از این روش، مصرف‌کنندگان در 95 درصد موارد از خرید مکمل‌های تقلبی جلوگیری کرده‌اند. خرید مکمل بدنسازی از منابع معتبر می‌تواند اطمینان از سلامت و اثربخشی مکمل‌ها را فراهم کند.
